اختلالات تعادلي

بيش از 3% جمعيت ساليانه به علت شكايت از سر گيجه به پزشك مراجعه مي نمايند كه اين سرگيجه هر چند كه با اختلال تعادل همراه است ولي اختلال تعادل شديد نيست.

گيجي چيست ؟

بيماران اختلال تعادلي خود را بصورت احساس گيجي، سبكي سر بي ثباتي يا ناپايداري بيان مي‌كنند احساس عدم تعادل (بدون اساس چرخش) معمولاً به بيماريهاي گوش مربوط نمي شود.

سرگيجه چيست؟

تعداد اندكي از بيماران اختلال تعادل خود را با لفظ سرگيجه بيان مي‌كنند، آنها اغلب مي‌گويند كه خوشان يا محيط اطراف در حال چرخيدن است اين سر گيجه معمولاً بيانگر اختلال در گوش داخلي است.

تشريح اندام تعادلي

تعادل با عملكرد پيچيده گوش داخلي، سيستم اعصاب مركزي (مغز و نخاع)، چشم ها، مفاصل،  عضلات و گيرنده هاي حسي ايجاد مي‌شود. حال اگر اختلالي در هر كدام از اين سيستم ها رخ دهد منجر به گيجي  و يا سر گيجه مي‌شود كه علائم بستگي به اختلال در گوش داخلي (محيطي) يادر داخل جمجمه (مركزي) دارد .

سر‌گيجه به علت اختلالات محيطي

سر‌گيجه معمولاً بيانگر اختلال در عملكرد گوش داخلي است و اين اختلال به دلائل گوناگوني ايجاد مي شود و درگيري  يك طرفه بيشتر از دو طرفه و در نوع دو طرفه درگيري يك گوش بيشتر از گوش ديگر است. سرگيجه ممكن است همراه با تهوع، وزوز، كاهش شنوائي يا احساس پري در گوش باشد و در بيماري هائي همچون اختلال آب  و الكتروليت (سندروم منير )، عفونتهاي ويروسي (لابيرنتيت)، انسداد شيپور استاش يا اختلال در قسمت تعادلي گوش داخلي (سر‌گيجه وضعيتي خوش خيم )ديده مي‌شود.  

گيجي به علت اختلالات مركزي

گيجي همراه عدم تعادل معمولاً به علت اختلالات مركزي است و مي تواند ناشي از ناكافي بودن خون و كمبود  اكسيژن باشد و علت آن ناشي از باريك شدن عروق خون رساننده به مغز (آرتريو اسكلروز)، ناشي از تحت فشار قرار‌دادن عروق گردني (آرتريت مهره هاي گردني )، بعلت بيماريهايي چون مرض قند و يا كم خوني  مي‌باشد . در اين موارد گيجي عموماً زماني كه فرد از حالت نشسته يا خوابيده به حالت ايستاده درآيد و يا زمانيكه بطور ناگهاني سر را بچرخاند رخ مي دهد.

ارزيابي هاي پزشكي

 از آنجائيكه سر گيجه يا گيجي دلائل مختلفي دارد پزشك نيازمند به ارزيابي هاي پزشكي دقيق مي باشد . اين بررسي شامل : 

الف) سوال از سابقه بيماري

ب) معاينه بيمار

ج)انجام تست هاي تشخيصي معمولي و اختصاصي

د)مشاوره با پزشكان ديگر مي‌باشد.

الف)سابقه بيماري

در اين مرحله پزشك ممكن است راجع به سلامت عمومي، مشكلات پزشكي ، مصرف دارو، جراحات و صدمات وارده به سر، علائم عود كننده، مشكلات ديگر مربوط به گوش و يا سيستم اعصاب مركزي از شما سوال نمايد.

ب) معاينه گوش و حلق و بيني

يك بررسي كامل گوش، حلق، بينيو اعصاب گوش و جمجمه‌اي (جهت رد كردن هر بيماري در آنها) لازم است.

ج) تست هاي آزمايشگاهي

1- آزمايشات خوني و گاهي اوقات انجام نوار قلب (جهت بررسي عملكرد قلب) براي تشخيص اختلالات قلبي عروقي ضروري است.

2- آزمايشات معمولي شنوايي: سرگيجه گاهي اوقات همراه با كاهش شنوايي است انجام آزمايشات رايج شنوايي جهت بررسي وضعيت شنوايي بيمار لازم است.

3- آزمايشات اختصاصي شنوايي: اين آزمايشات مشخص مي كند كه آيا كاهش شنوايي مربوط به گوش داخلي(كوكلئار) يا بعد از آن(رتروكوكلئار) مي باشد، از اين تستها جهت رد كردن احتمال وجود تومور عصب شنوايي (كه يك تومور نادر و خوش خيم عصب گوش داخلي است) نيز استفاده مي‌شود.

4- تستهاي تشخيصي ديگر: آزمايشات ديگري نيز براي تشخيص قطعي در اختلالات تعادلي انجام مي‌شود كه نتايج اين بررسي ها مي تواند به عنوان كفايت و يا ادامه بررسي هاي بعدي باشد. اگر تغييري در علائم بيماري پيدا شود ممكن است پزشك تكرار اين آزمايشات را نيز لازم بداند:

I) بررسي و ثبت الكتريكي حركات تحريكي چشم الكترونيستاگموگرافي

 در اين آزمايش عملكرد قسمت تعادلي گوش داخلي ارزيابي مي‌شود. نوع حركت ايجاد شده در چشم (نيستاگموس) به تعيين ضايعه كمك مي كند.

ثبت اين آزمايش ممكن است همراه با تحريك آب سرد و سپس آب گرم(يا هواي گرم و سرد) در كانال گوش خارجي يا به صورت ثبت امواج خودبخودي يا تغيير وضعيت بيمار انجام گردد و عملكرد تعادلي هر دو گوش را به طور جداگانه ارزيابي مي نمائيم.

II) ثبت پاسخ هاي برانگيخته شده از ساقه مغز (ا،ب،آر)(A.B.R)

در اين آزمايش گوش توسط صوت تحريك شده و سرعت پاسخ هاي الكتريكي كه در طول عصب شنوايي(از گوش داخلي تا مغز) ايجاد مي‌شود را در روي پوست سر ثبت و اندازه گيري مي‌نمايد تاخير در اين انتقال ممكن است به علت وجود تومور عصب شنوايي باشد

III) سي تي اسكن يا تصاوير مغناطيسي بر انگيخته شده (ام،آر،آي)(M.R.I)

از اين وسايل به منظور دستيابي به تصاوير خاص گوش داخلي و مغيز استفاده مي‌شود. هر ضايعه اي نظير تومور عصب شنوايي را ميتوان در اين تصويرهاي ظريف مشخص نمود.

د) مشاوره با متخصص جراحي مغز و اعصاب

هدف اين مشاوره بررسي سيستم اعصاب داخلي جمجمه اي و رد كردن مشكلات يا اختلالات ديگري است كه مي تواند سبب ايجاد اين علائم شود.

علل احتمالي گيجي و سرگيجه

آزمايشات ممكن است يك بيماري اختصاصي را مشخص نمايد.گاهي اوقات برخي از تست ها لازم است تكرار گردد حتي اگر اين آزمايشات سبب تشخيص قطعي نيز نشوند مي توانند منجر به رد كردن بسياري از احتمالات مطرح شده در ذيل گردد:

الف) اختلالات محيطي

اين اختلالات موجب بروز سرگيجه در فرد شده و منشا آن بيماري هاي گوش داخلي است.

نورونيت و ستيبولر: اغلب به علت عفونتهاي ويروسي بزرو مي نمايد وزوز گوش و گاهش شنوايي غالبا وجود ندارد.

لابيرنتيت: اغلب به علت عفونت هاي چركي گوش داخلي مي باشد و شنوايي و تعادل گوش از بين رفته است و اختلال تعادل به خاطر عدم تحريك گوش مبتلا و نامناسب تشخيص دادن تحريكات گوش سالم توسط مغز مي‌باشد.

سندرم منير: بيماري در بخش تعادلي و شنوايي گوش داخلي مي باشد و سبب كاهش شنوايي، وزوز، گوش و سرگيجه و احساس پري گوش داخلي مي شود.

سرگيجه وضعيتي خوش خيم: فقط بخش تعادلي گوش داخلي مبتلا است اغلب وزوز گوش و كاهش شنوايي وجود ندارد.

تومور آكوستيك: تومور نادر و خوش خيم عصب زوج هشت است و علائم و نشانه هاي آن شامل گيجي يا سرگيجه-وزوز گوش- كاهش شنوايي و در مراحل آخر فلج عصب صورت مي باشد تشخيص از طريق تست ها قابل تاييد مي‌باشد.

انسداد مجراي شيپور استاش: اغلب به دنبال سرماخوردگي يا حساسيت ايجاد مي شود. وزوز گوش و كاهش شنوائي موقتي است.

ب) اختلالات مركزي

 اين اختلالات ممكن است سبب حالت گيجي و منگي در بيمار شوند.

آرتريواسكلروزيس: يك علت گيجي مي باشد كه علت آن باريك شدن عروقي است كه مسئول رساندن اكسيژن به گوش داخلي و مغز مي باشند.

استئوآرتريت: نيز ممكن است سبب گيجي شود. باريك شدن فضاهاي بين مهره اي، رساندن اكسيژن و خون را از شريان مهره‌اي به گوش داخلي و مغيز محدود مي كند.

ج) ساير علل سرگيجه و گيجي

بيماري هايي همچون ديابت(مرض قند)- آنمي (كم خوني) – بيماري هاي قلبي يا برخي اختلالات عصبي و يا بيماريهاي نادر ديگر نيز ممكن است سبب بروز اين حالت شوند.

نكات مهم براي بيماران داراي سرگيجه

1) در افراد مسن: اين افراد هنگامي كه سريعا وضعيت خود را تغير دهند ممكن است احساس گيجي نمايند با رعايت نكات زير مي تواند از بروز سرگيجه در خود جلوگيري كنيد:

* وضعيتتان را آهسته تغيير دهيد به خصوص هنگامي كه از حالت دراز كشيده يا نشسته به حالت ايستاده در مي آيند.

* به آرامي به بالا و پائين نگاه كنيد

* به آرامي سرتان را به اطراف بچرخانيد و در صورت امكان همزمان با آن بدن تان را حركت دهيد.

2) رانندگي و صعود كردن: اگر شما داراي علائم گيجي يا سرگيجه هستيد حتما بايد با نظر پزشك معالجتان به رانندگي بپردازيد. اين افراد از بالا رفتن از پلكان يا قرار گرفتن در ارتفاعي كه سبب ناراحتي آنان مي شود بايد پرهيز نمايند.

3) مصرف داروها: يكي از عوارض جانبي داروها ايجاد گيجي و سرگيجه است. در صورتي كه پس از مصرف دارو دچار سرگيجه شديد بايد به پزشك معالجتان در مورد داروئي كه مصرف نموده‌ايد اطلاع دهيد.

مراقبت هاي بعدي

در اغلب موارد سرگيجه و گيجي جدي نمي باشد و با گذشت زمان بهبودمي يابد، و تدرتا به جراحي نياز دارد اما ممكن است در برخي از موارد جراحي نيز انجام شود. اگر علائم پابرجا بماند يا هر تغيير جزئي پيش آيد تكرار تست ها لازم است.

همچنين اگر يكي از علائم تغيير يابدمثلا افزايش سردرد، تغيير در بينائي، اختلال گفتاري، ضعف حسي يا حركتي يا كاهش هوشياري ايجاد شد حتما به پزشك معالجتان اطلاع دهيد.